Αποκλεισμός Εταίρου σε Ο.Ε.
Σύμφωνα με το άρθρο 263 Ν. 4072/2012, αν συντρέχει στο πρόσωπο του εταίρου περιστατικό που θα δικαιολογούσε τη λύση της εταιρείας σύμφωνα με την περ. δ’ της παρ. 1 του άρθρου 259, το Μονομελές Πρωτοδικείο μπορεί, ύστερα από αίτηση των λοιπών εταίρων, αντί της λύσης της εταιρείας, να διατάξει τον αποκλεισμό του εταίρου. Η διάταξη εφαρμόζεται τόσο στις προσωπικές εμπορικές εταιρίες ορισμένου χρόνου όσο και στις αορίστου και αποσκοπεί προφανώς να υποκαταστήσει τη ρύθμιση του άρθρου 771 ΑΚ, που ισχύει επί αστικών εταιρειών και εφαρμοζόταν, μέχρι πρότινος, και στις προσωπικές εμπορικές εταιρείες. Με τη ρητή πλέον πρόβλεψη του αποκλεισμού του εταίρου στις προσωπικές εταιρείες, καθίσταται σαφής η διαφοροποίηση του νόμου κατά δύο στοιχεία.
Συγκεκριμένα, από τη σύγκριση των δύο διατάξεων, ήτοι του άρθρου 771 ΑΚ και του άρθρου 263 Ν. 4072/2012, προκύπτει η απουσία από το κείμενο της νεότερης διάταξης του άρθρου 263 Ν. 4072/2012 του στοιχείου της υπαιτιότητας στο πρόσωπο του υπό αποκλεισμό εταίρου, ενώ διευρύνεται η έννοια του σπουδαίου λόγου που μπορεί να οδηγήσει σε αποκλεισμό, καθώς το άρθρο 771 ΑΚ αξιώνει ο σπουδαίος λόγος να ανάγεται στην παράβαση των εταιρικών υποχρεώσεων του υπό αποκλεισμό εταίρου, ενώ κατά το άρθρο 263 Ν. 4072/2012 απαιτείται περιστατικό που θα δικαιολογούσε τη λύση της εταιρίας κατ’ άρθρο 259 παρ. 1 περ. δ’ (σπουδαίος λόγος), το οποίο να συντρέχει στο πρόσωπο του υπό αποκλεισμό εταίρου. Σκοπός της διάταξης αυτής είναι η προστασία των λοιπών εταίρων και η διατήρηση της επιχείρησης. Ουσιαστική προϋπόθεση για τον αποκλεισμό του εταίρου από την εταιρεία είναι να συντρέχει σπουδαίος λόγος αποκλεισμού του.
Υπό το πρίσμα πλέον του νέου νομοθετικού πλαισίου, δεν απαιτείται και υπαιτιότητα του εν λόγω εταίρου στη συνδρομή του ως άνω σπουδαίου λόγου, αρκεί να σχετίζεται με το πρόσωπο του υπό αποκλεισμό εταίρου και να είναι τέτοιος που καθιστά αδύνατη τη συνέχιση της εταιρείας με τη συμμετοχή του και υπό την περαιτέρω προϋπόθεση ότι δεν αποχωρεί εκουσίως. Άρα, περιστατικά που μπορούν να στοιχειοθετήσουν σπουδαίο λόγο λύσης της εταιρείας, όπως η μακρά απουσία του εταίρου (χωρίς αυτή να οφείλεται σε αδιαφορία του για την πορεία της εταιρείας) ή η αδυναμία των εταίρων να συνεργαστούν μαζί του, μπορούν να οδηγήσουν και σε αποκλεισμό εταίρου, ως ηπιότερο έναντι της λύσης μέτρο [ΜπρΧαλκιδικής 43/2018 ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ, ΜπρΘες 18918/2014 ΕπισκΕμπΔ 2014.629].
Ο αποκλεισμός του εταίρου συνίσταται στην ακούσια έξοδό του από την εταιρεία και αποτελεί αναγκαστική αποχώρησή του από αυτήν, χωρίς τη θέλησή του. Ο σπουδαίος λόγος πρέπει να υπάρχει, εξάλλου, όχι μόνο κατά τον χρόνο της άσκησης της αγωγής, αλλά και κατά τον χρόνο της συζήτησής της [Ε. Αλεξανδρίδου, Δίκαιο Εμπορικών Εταιριών, Νομική Βιβλιοθήκη 2η εκδ., σελ. 131, πλαγιαρ. 18]. Επιπλέον, η συνέχιση της εταιρείας με τον υπό αποκλεισμό εταίρο, λόγω της (υπαίτιας ή μη) συμπεριφοράς του, θα πρέπει να είναι δυσβάστακτη για τους εταίρους, έτσι ώστε να κινδυνεύει η ομαλή λειτουργία ή η υπόστασή της. Περαιτέρω, προϋπόθεση για την άσκηση του δικαιώματος αποκλεισμού εταίρου είναι η αίτηση να έχει υποβληθεί από τους λοιπούς εταίρους. Ο αποκλεισμός μπορεί να αφορά έναν ή περισσότερους εταίρους, ερμηνεία που ίσχυε και με τη μέχρι πρότινος εφαρμοζόμενη διάταξη του άρθρου 771 ΑΚ.
Επιπλέον, από τη γραμματική διατύπωση του άρθρου 263 Ν. 4072/2012 συνάγεται καταρχήν ότι προϋπόθεση του αποκλεισμού είναι η ύπαρξη, πέραν του υπό αποκλεισμό εταίρου, τουλάχιστον άλλων δυο εταίρων, οι οποίοι θα προσφύγουν στο Δικαστήριο υποβάλλοντας αίτηση. Από τη διάταξη του άρθρου αυτού σε συνδυασμό με τις λειτουργικά συναφείς διατάξεις των άρθρων 259, 261 και 267 Ν. 4072/2012, υπό το πρίσμα της αρχής διατήρησης της εταιρικής επιχείρησης, το δικαίωμα αποκλεισμού μπορεί να ασκηθεί και από τον «άλλο εταίρο», δοθέντος ότι μετά την εισαγωγή του θεσμού της μονοπρόσωπης ομόρρυθμης εταιρείας [σύμφωνα με το τελευταίο άρθρο 267 Ν. 4072/2012, όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο 27 Ν. 4403/2016], αυτή γίνεται δεκτή ανεξάρτητα από την αιτία («για οποιονδήποτε λόγο») της αποχώρησης «του ή περισσοτέρων εταίρων» (I. Γεροντίδης, Αποκλεισμός εταίρου και καταγγελία της εταιρείας στη διμελή ΟΕ υπό τον Ν. 4072/2012, ΕπισκΕμπΔ 2014.691). Συνεπώς, είναι δυνατόν και σε διμελή ομόρρυθμη εταιρεία, σε περίπτωση αποκλεισμού του εταίρου, να αποφευχθεί η λύση της εταιρείας, αν εντός τετράμηνου από την αποχώρησή (τον αποκλεισμό) του, εισέλθει σε αυτήν νέος εταίρος και καταχωρηθεί στο ΓΕΜΗ [ΜπρΧαλκιδικής 43/2018 ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ, Ε. Αλεξανδρίδου, ό.π., σελ. 132, πλαγιαρ. 19, Ε. Κιουπτσίδου – Στρατουδάκη, Λύση Ομόρρυθμης Εταιρείας και έξοδος εταίρου κατά το Ν. 4072/2012, Αρμ 2014.199].
Η διάταξη του άρθρου 263 Ν. 4072/2012 εφαρμόζεται και στην περίπτωση της πολυμελούς ομόρρυθμης εταιρείας, όπου ο ένας εταίρος ζητεί τον αποκλεισμό των περισσοτέρων, δοθέντος ότι η διάταξη αυτή, η οποία εντάσσεται σε εκείνες που καθορίζουν την τύχη της εταιρείας μετά τη συνδρομή επιγενόμενων της ίδρυσης περιστατικών που συντρέχουν στα πρόσωπα των εταίρων (π.χ. 260 έως 263 και 265 Ν. 4072/2012), αποτυπώνει την αρχή της διατήρησης της εταιρικής επιχείρησης και προσφέρεται ως εναλλακτική δυνατότητα αντί της «ultimum refugium» δικαστικής λύσης της εταιρίας, κατ’ άρθρο 259 παρ. 1 περ. δ’, την οποία μάλιστα μπορεί να αιτηθεί και μόνο εταίρος της πολυπρόσωπης ομόρρυθμης εταιρείας. Με σκοπό, λοιπόν, τη διάσωση της ομόρρυθμης εταιρείας και στο πλαίσιο της αρχής της διατήρησης της εταιρικής επιχείρησης κρίθηκε σκόπιμο από τη Νομοπαρασκευαστική Επιτροπή του Ν. 4072/2012, να προβλεφθεί ότι σε περίπτωση αποχώρησης για οποιονδήποτε λόγο (άρα και τον αποκλεισμό) όλων των εταίρων, πλην ενός, υπάρχει δυνατότητα προσωρινής συνέχισης της λειτουργίας, μέχρι την είσοδο νέου εταίρου, η οποία πρέπει να πραγματοποιηθεί μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα, δηλαδή τεσσάρων μηνών, και να καταχωρηθεί η είσοδος του νέου εταίρου στο ΓΕΜΗ [ΜπΑθ 2889/2018 ΤΝΠ ΙΣΟΚΡΑΤΗΣ, ΜπρΧαλκιδικής 43/2018 ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ, ΜπρΚερκ 863/2010 ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ, Ε. Αλεξανδρίδου, ό.α., σελ. 132, πλαγιαρ. 19].
Δικηγορική Εταιρεία
Καρπούζης–Λιανού & Συνεργάτες