Δικαστική Συμπαράσταση: Διαδικασία, Δικαστήριο και Νομικές Προϋποθέσεις – Τι Πρέπει να Γνωρίζετε

31 Μαρ Δικαστική Συμπαράσταση: Διαδικασία, Δικαστήριο και Νομικές Προϋποθέσεις – Τι Πρέπει να Γνωρίζετε

Ποιοι Μπορούν να Ζητήσουν Δικαστική Συμπαράσταση – Διαδικασία Κίνησης της Υπόθεσης

Η διαδικασία για την υπαγωγή σε δικαστική συμπαράσταση ξεκινά με αίτηση ενώπιον του αρμοδίου δικαστηρίου. Σύμφωνα με το άρθρο 1667 ΑΚ, δικαίωμα υποβολής αίτησης έχουν: το ίδιο το πρόσωπο που φέρεται ως πάσχον, ο σύζυγός του (εφόσον υπάρχει έγγαμος βίος), οι γονείς, τα ενήλικα τέκνα, ο εισαγγελέας και αυτεπαγγέλτως το ίδιο το δικαστήριο. Όλοι αυτοί διαθέτουν αυτοτελές και ανεξάρτητο δικαίωμα να κινήσουν τη διαδικασία.

Ειδικά για περιπτώσεις όπου το πρόσωπο πάσχει αποκλειστικά από σωματική αναπηρία, μόνο ο ίδιος μπορεί να υποβάλει αίτηση – αποκλείεται η πρωτοβουλία τρίτων. Για ανηλίκους στο τελευταίο έτος της ανηλικότητας, αίτηση μπορεί να υποβάλει και ο επίτροπος.

Στις περιπτώσεις ψυχικής ή διανοητικής διαταραχής, προβλέπεται και υποχρέωση γνωστοποίησης: δημόσιοι και δημοτικοί υπάλληλοι, εισαγγελικές αρχές, κοινωνικές υπηρεσίες και υπεύθυνοι δομών ψυχικής υγείας υποχρεούνται να ενημερώνουν αμελλητί το δικαστήριο αν αντιληφθούν σχετική περίπτωση κατά την εκτέλεση των καθηκόντων τους. Η μη έγκαιρη και ειδικά αιτιολογημένη γνωστοποίηση συνιστά παράβαση καθήκοντος και ενδέχεται να οδηγήσει σε ευθύνη για τυχόν ζημία λόγω της καθυστέρησης.

Ποιο Δικαστήριο είναι Αρμόδιο και Πώς Εκδικάζεται η Υπόθεση;

1. Καθ’ ύλην και κατά τόπον αρμοδιότητα

Η αίτηση για την υπαγωγή ενός προσώπου σε καθεστώς δικαστικής συμπαράστασης υποβάλλεται ενώπιον του Μονομελούς Πρωτοδικείου, το οποίο είναι αρμόδιο καθ’ ύλην, βάσει του άρθρου 740 ΚΠολΔ και κατά τόπον, με βάση την κατοικία ή τη συνήθη διαμονή του προσώπου που φέρεται ότι πάσχει.

2. Διαδικασία εκδίκασης – Εκούσια δικαιοδοσία

Η υπόθεση υπάγεται στη διαδικασία της εκουσίας δικαιοδοσίας, σύμφωνα με τα άρθρα 741 επ. ΚΠολΔ. Η διαδικασία αυτή είναι:

• Λιγότερο τυπική από την τακτική διαδικασία,
• Επιτρέπει στο δικαστήριο μεγαλύτερη ελευθερία ως προς την εκτίμηση των αποδείξεων, και
• Δίνει τη δυνατότητα στον δικαστή να λάβει υπόψη στοιχεία που δεν θα μπορούσαν να γίνουν δεκτά σε τακτική δίκη.

Αυτό εξυπηρετεί τον προστατευτικό χαρακτήρα της διαδικασίας και την ανάγκη εξατομικευμένης αξιολόγησης των περιστάσεων κάθε συγκεκριμένης περίπτωσης.

3. Εξέταση αποδεικτικών μέσων και πραγματογνωμοσύνη

Το δικαστήριο έχει την ευχέρεια να εξετάσει κάθε πρόσφορο αποδεικτικό μέσο, χωρίς περιορισμούς:

• Μαρτυρικές καταθέσεις,
• Ιατρικές γνωματεύσεις (ψυχιατρικές, παθολογικές, νευρολογικές κ.ά.),
• Έγγραφα που αποδεικνύουν την πνευματική ή σωματική κατάσταση του προσώπου.

Αν τα προσκομισθέντα στοιχεία δεν κρίνονται επαρκή, το δικαστήριο δύναται να διατάξει πραγματογνωμοσύνη, κυρίως:

• Ψυχιατρική ή ψυχολογική,
• Σε εξαιρετικές περιπτώσεις και κοινωνιολογική ή παθολογική.

Η πραγματογνωμοσύνη έχει καθοριστική σημασία στην τεκμηρίωση της ανάγκης υπαγωγής σε δικαστική συμπαράσταση.

4. Υποχρεωτική ακρόαση του προσώπου που αφορά η αίτηση

Βάσει του Αστικού Κώδικα και των θεμελιωδών αρχών της δίκαιης δίκης (άρθρο 20 Συντ., άρθρο 6 ΕΣΔΑ), το δικαστήριο οφείλει να ακούσει προσωπικά τον φερόμενο ως πάσχοντα, εφόσον:

• Η κατάστασή του το επιτρέπει,
• Η ακρόαση δεν αντίκειται στο συμφέρον ή την αξιοπρέπειά του.
• Μπορεί να λάβει χώρα στο ακροατήριο ή σε άλλο κατάλληλο χώρο (π.χ. κατοικία, ίδρυμα),
• Πραγματοποιείται με σεβασμό στην προσωπικότητα και στα δικαιώματα του πάσχοντος,
• Συνιστά κρίσιμο στάδιο για την αξιολόγηση της αναγκαιότητας ή όχι του μέτρου.

5. Συνεκτίμηση έκθεσης της Κοινωνικής Υπηρεσίας

Πριν από την έκδοση της απόφασης, το δικαστήριο υποχρεούται να συνεκτιμήσει την έκθεση της αρμόδιας κοινωνικής υπηρεσίας, σύμφωνα με το άρθρο 1674 ΑΚ.

Η έκθεση αυτή περιλαμβάνει:

• Αξιολόγηση των πραγματικών αναγκών του προσώπου,
• Εκτίμηση για την καταλληλότητα του προτεινόμενου συμπαραστάτη (φυσικού προσώπου ή ιδρύματος),
• Πληροφορίες για το οικογενειακό και κοινωνικό περιβάλλον του πάσχοντος.

Η έκθεση δεν δεσμεύει το δικαστήριο, αποτελεί όμως ουσιώδες στοιχείο της κρίσης του.

6. Εφαρμογή της Αρχής της Αναλογικότητας

Το δικαστήριο οφείλει να εφαρμόσει την αρχή της αναλογικότητας (άρθρο 25 §1 Συντ. και άρθρο 1676 ΑΚ), επιλέγοντας το ηπιότερο κατάλληλο μέτρο για την προστασία του προσώπου.

Συγκεκριμένα:

• Οι περιορισμοί που επιβάλλονται στα δικαιώματα του πάσχοντος πρέπει να είναι απολύτως αναγκαίοι, ούτε ευρύτεροι ούτε αυθαίρετοι,
• Σε περίπτωση που η αίτηση υποβάλλεται από τον ίδιο τον ενδιαφερόμενο (π.χ. πρόσωπο με σωματική αναπηρία και ακέραιες πνευματικές λειτουργίες), δεν επιτρέπεται η επιβολή ευρύτερων περιορισμών από αυτούς που ζητούνται.

Η δικαστική συμπαράσταση δεν πρέπει να λειτουργεί ως γενικός αποκλεισμός της νομικής ικανότητας, αλλά ως στοχευμένο εργαλείο προστασίας, με πλήρη σεβασμό στην αυτονομία του ατόμου.

Προσωρινά Μέτρα Δικαστικής Συμπαράστασης – Πότε και Γιατί Διορίζεται Προσωρινός Συμπαραστάτης

Σε καταστάσεις επείγουσας ανάγκης, το δικαστήριο έχει τη δυνατότητα να λάβει άμεσα προσωρινά μέτρα προστασίας, ώστε να διαφυλάξει το πρόσωπο ή την περιουσία του φερόμενου ως πάσχοντος. Σύμφωνα με το άρθρο 1672 ΑΚ, προβλέπεται ότι «το δικαστήριο μπορεί οποτεδήποτε, πριν ή και μετά την έναρξη της διαδικασίας, να διορίσει προσωρινό δικαστικό συμπαραστάτη», εφόσον υφίσταται σοβαρός και άμεσος κίνδυνος. Η προσωρινή δικαστική συμπαράσταση λειτουργεί ως μορφή δικαστικής προστασίας ασφαλιστικού χαρακτήρα, διασφαλίζοντας την κάλυψη των αναγκών του προσώπου μέχρι την τελεσιδικία της κύριας απόφασης.

Δεδομένου ότι η άσκηση έφεσης κατά της απόφασης διορισμού τακτικού συμπαραστάτη έχει ανασταλτικό αποτέλεσμα, ο νόμος προβλέπει υποχρεωτικό διορισμό προσωρινού συμπαραστάτη για το διάστημα από τη δημοσίευση της απόφασης έως την τελεσιδικία της. Ο προσωρινός συμπαραστάτης αναλαμβάνει πλήρως τα καθήκοντά του και διαθέτει όλες τις αναγκαίες εξουσίες για την ουσιαστική προστασία του συμπαραστατούμενου προσώπου. Η ισχύς του προσωρινού διορισμού παύει αυτοδικαίως με την τελεσιδικία της κύριας απόφασης, ενώ μπορεί να αρθεί και νωρίτερα αν εκλείψουν οι λόγοι που τον επέβαλαν — ακόμη και αυτεπαγγέλτως από το δικαστήριο, χωρίς να απαιτείται σχετική αίτηση.

Δημοσιότητα και Νομικά Αποτελέσματα της Απόφασης για Δικαστική Συμπαράσταση – Από Πότε Ισχύει και Τι Συνεπάγεται για το Πάσχον Πρόσωπο

Για την προστασία της ασφάλειας των συναλλαγών, το άρθρο 1675 ΑΚ προβλέπει ότι το διατακτικό της απόφασης, είτε αφορά την οριστική είτε την προσωρινή δικαστική συμπαράσταση, καταχωρίζεται σε ειδικό βιβλίο της γραμματείας του αρμόδιου δικαστηρίου. Μέσω αυτής της καταχώρισης, καθίσταται γνωστή στους τρίτους η ενδεχόμενη περιορισμένη δικαιοπρακτική ικανότητα του προσώπου, ώστε να αποφεύγονται νομικές αβεβαιότητες και ακυρότητες.

Η ισχύς των αποτελεσμάτων της δικαστικής συμπαράστασης αρχίζει από τη δημοσίευση της απόφασης και όχι από την τελεσιδικία της. Ωστόσο, ο δικαστικός συμπαραστάτης αναλαμβάνει επίσημα τα καθήκοντά του μόνο όταν η απόφαση καταστεί τελεσίδικη. Η διάκριση αυτή δικαιολογεί και τον διορισμό προσωρινού συμπαραστάτη στο μεσοδιάστημα, ώστε να μην μένει ακάλυπτο το πρόσωπο που προστατεύεται.

Νομικά Αποτελέσματα της Δικαστικής Συμπαράστασης – Πώς Επηρεάζεται η Δικαιοπρακτική Ικανότητα του Πάσχοντος

Σύμφωνα με το άρθρο 1676 ΑΚ, τα αποτελέσματα της δικαστικής συμπαράστασης εξαρτώνται από τη φύση και την έκταση του διορισμού. Αν πρόκειται για πλήρη δικαστική συμπαράσταση, το πρόσωπο θεωρείται ανίκανο για δικαιοπραξία ως προς τα ζητήματα που περιλαμβάνονται στο διατακτικό. Αν πρόκειται για επικουρική συμπαράσταση, απαιτείται η σύμπραξη του συμπαραστάτη για συγκεκριμένες πράξεις. Οποιαδήποτε πράξη που γίνεται κατά παράβαση των περιορισμών αυτών είναι άκυρη, γεγονός που έχει σημαντικές συνέπειες τόσο για τον πάσχοντα όσο και για τους τρίτους που συναλλάσσονται μαζί του.

Η Δικηγορική Εταιρεία Καρπούζης – Λιανού & Συνεργάτες διαθέτει εκτεταμένη εμπειρία στη διαχείριση υποθέσεων δικαστικής συμπαράστασης, προσφέροντας εξειδικευμένες νομικές υπηρεσίες με ανθρωποκεντρική προσέγγιση. Αναλαμβάνουμε υπεύθυνα κάθε στάδιο της διαδικασίας – από την αρχική νομική καθοδήγηση και την κατάθεση της αίτησης, έως τη δικαστική εκπροσώπηση και την υποστήριξη του διορισθέντος συμπαραστάτη μετά την έκδοση της απόφασης. Αντιμετωπίζουμε με ευαισθησία και συνέπεια κάθε υπόθεση, με στόχο την πραγματική προστασία των συμφερόντων και της αξιοπρέπειας του προσώπου που χρήζει υποστήριξης. Είμαστε δίπλα σας για να σας καθοδηγήσουμε με σαφήνεια, ασφάλεια και απόλυτο σεβασμό στην πολυπλοκότητα των αναγκών σας.