Σύμφωνο Συμβίωσης και Παιδιά: Όσα Πρέπει να Γνωρίζετε

02 Μάι Σύμφωνο Συμβίωσης και Παιδιά: Όσα Πρέπει να Γνωρίζετε

Τέκνα και σύμφωνο συμβίωσης

Το νομικό καθεστώς των τέκνων που γεννιούνται ή μεγαλώνουν στο πλαίσιο ενός συμφώνου συμβίωσης είναι απολύτως ισότιμο με εκείνο των παιδιών που γεννιούνται εντός γάμου, κατοχυρώνοντας την αρχή της ίσης μεταχείρισης. Με τον Νόμο 4356/2015, ο Έλληνας νομοθέτης εξάλειψε κάθε διάκριση, προβλέποντας ότι τα τέκνα που γεννιούνται κατά τη διάρκεια ισχύος συμφώνου συμβίωσης έχουν πλήρη και ίσα δικαιώματα απέναντι και στους δύο γονείς, ακριβώς όπως τα τέκνα που γεννιούνται σε γάμο. Ειδικότερα, τεκμαίρεται ότι το παιδί έχει πατέρα τον άνδρα-σύντροφο της μητέρας, ακολουθώντας το τεκμήριο πατρότητας που ισχύει και στον γάμο. Το ίδιο τεκμήριο εφαρμόζεται ακόμη και αν το τέκνο γεννηθεί εντός 300 ημερών από τη λύση ή την ακύρωση του συμφώνου συμβίωσης. Η ανατροπή του τεκμηρίου πατρότητας μπορεί να γίνει μόνο με αμετάκλητη δικαστική απόφαση, μέσω αγωγής προσβολής πατρότητας, κατά την προβλεπόμενη διαδικασία του οικογενειακού δικαίου. Αξιοσημείωτο είναι ότι η ακύρωση του συμφώνου για οποιονδήποτε λόγο δεν επηρεάζει τη νομική σχέση πατρότητας· τα τέκνα εξακολουθούν να αναγνωρίζονται ως κοινά τέκνα των δύο (βιολογικών) γονέων. Με αυτόν τον τρόπο, το σύμφωνο συμβίωσης εξασφαλίζει τη νομική προστασία και την ασφάλεια των δικαιωμάτων των τέκνων.

Οι δύο γονείς που έχουν συνάψει σύμφωνο συμβίωσης ασκούν από κοινού τη γονική μέριμνα των τέκνων τους, με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που προβλέπεται και για τους έγγαμους γονείς. Το άρθρο 9 του Νόμου 4356/2015 κατοχυρώνει ότι η γονική μέριμνα των τέκνων που γεννιούνται κατά τη διάρκεια ισχύος του συμφώνου συμβίωσης ή εντός 300 ημερών από τη λύση ή ακύρωσή του, ανήκει εξίσου και στους δύο γονείς. Η γονική μέριμνα περιλαμβάνει την ανατροφή, εκπαίδευση, επίβλεψη και διαχείριση της περιουσίας των παιδιών, σύμφωνα με τα οριζόμενα στον Αστικό Κώδικα. Όλες οι διατάξεις που ισχύουν για τη γονική μέριμνα σε τέκνα γεννημένα εντός γάμου εφαρμόζονται αναλόγως και στην περίπτωση συμφώνου συμβίωσης, διασφαλίζοντας πλήρη νομική προστασία και ισότητα των δικαιωμάτων των παιδιών. Το σύμφωνο συμβίωσης, επομένως, όχι μόνο παρέχει νομική κάλυψη στα τέκνα, αλλά ενισχύει και την ισόρροπη άσκηση των γονικών δικαιωμάτων και υποχρεώσεων.

Επώνυμο των τέκνων σε σύμφωνο συμβίωσης

Σύμφωνα με τη νομοθεσία για το σύμφωνο συμβίωσης, οι γονείς έχουν τη δυνατότητα να καθορίσουν το επώνυμο των τέκνων τους με κοινή, αμετάκλητη δήλωσή τους. Η επιλογή αυτή μπορεί να γίνει είτε κατά την υπογραφή του συμφώνου συμβίωσης είτε με μεταγενέστερη συμβολαιογραφική πράξη, υπό την προϋπόθεση ότι θα προηγηθεί της γέννησης του πρώτου παιδιού. Το επώνυμο των τέκνων μπορεί να είναι είτε το επώνυμο του ενός από τους δύο γονείς είτε ένα σύνθετο επώνυμο, το οποίο προκύπτει από τη συνένωση των επωνύμων και των δύο γονέων, με ανώτατο όριο τα δύο συνθετικά. Το επώνυμο που επιλέγεται θα ισχύει ενιαία για όλα τα κοινά τέκνα του ζεύγους, εξασφαλίζοντας ομοιογένεια στην οικογενειακή ταυτότητα.

Σε περίπτωση που οι γονείς δεν προβούν σε σχετική δήλωση, το τέκνο αποκτά αυτοδίκαια σύνθετο επώνυμο. Το επώνυμο αυτό θα αποτελείται από τα επώνυμα των δύο γονέων, με πρώτο εκείνο του οποίου το αρχικό γράμμα προηγείται αλφαβητικά. Εάν κάποιο από τα επώνυμα είναι ήδη σύνθετο, λαμβάνεται υπόψη μόνο το πρώτο συνθετικό για τη δημιουργία του νέου επωνύμου. Η πρόβλεψη αυτή για το επώνυμο των παιδιών στο πλαίσιο του συμφώνου συμβίωσης διασφαλίζει την ισότιμη συμμετοχή και των δύο γονέων στην προσωπική κατάσταση του τέκνου και ενισχύει τη σαφήνεια και τη νομική ασφάλεια στην καταγραφή της οικογενειακής τους σχέσης.

Κατάσταση τέκνων μετά τη λύση του συμφώνου συμβίωσης

Σε περίπτωση λύσης του συμφώνου συμβίωσης, η νομική κατάσταση των τέκνων διαμορφώνεται κατά τρόπο ανάλογο με εκείνον που ισχύει σε περίπτωση διαζυγίου. Η λύση του συμφώνου δεν επηρεάζει τη γονική ιδιότητα κανενός από τους δύο γονείς: και οι δύο εξακολουθούν να είναι γονείς των τέκνων τους. Ωστόσο, τίθεται ζήτημα σχετικά με την άσκηση της γονικής μέριμνας μετά τη διακοπή της κοινής συμβίωσης.

Σύμφωνα με το άρθρο 9 παράγραφος 4 του Νόμου 4356/2015, σε περίπτωση λύσης του συμφώνου συμβίωσης εφαρμόζονται αναλογικά οι διατάξεις του άρθρου 1513 του Αστικού Κώδικα, που ρυθμίζουν την επιμέλεια των τέκνων μετά από διάσταση ή διαζύγιο. Αυτό σημαίνει ότι οι γονείς μπορούν είτε να καταρτίσουν ιδιωτική συμφωνία για τη ρύθμιση της γονικής μέριμνας, της διαμονής και της επικοινωνίας με τα τέκνα τους, είτε, σε περίπτωση διαφωνίας, να προσφύγουν στο αρμόδιο δικαστήριο για τη λήψη σχετικής δικαστικής απόφασης.

Μετά τις σημαντικές τροποποιήσεις του οικογενειακού δικαίου το 2021 (Νόμος 4800/2021), η νομοθεσία προκρίνει πλέον τη συνεπιμέλεια ως τον βασικό κανόνα: ακόμη και μετά τη λύση του συμφώνου συμβίωσης, και οι δύο γονείς συνεχίζουν, κατά τεκμήριο, να ασκούν από κοινού τη γονική μέριμνα. Εξαίρεση σε αυτόν τον κανόνα αποτελεί η ύπαρξη σοβαρών λόγων που καθιστούν αναγκαία διαφορετική ρύθμιση. Κατά την ανάθεση της καθημερινής επιμέλειας, αυτή μπορεί να ανατίθεται είτε στον έναν από τους δύο γονείς είτε να ασκείται εναλλάξ και από τους δύο, ανάλογα με τη συμφωνία των γονέων ή τη δικαστική κρίση, πάντα με κεντρικό γνώμονα το συμφέρον του παιδιού.

Η νομική προστασία των τέκνων πρώην συμβιούντων διασφαλίζεται ισότιμα, χωρίς διακρίσεις σε σχέση με τα τέκνα διαζευγμένων γονέων, αναδεικνύοντας τη σημασία του συμφώνου συμβίωσης ως εργαλείου πλήρους νομικής κάλυψης και για τη μεταγενέστερη φροντίδα των παιδιών.

Σε ό,τι αφορά τη διατροφή των τέκνων μετά τη λύση του συμφώνου συμβίωσης, εφαρμόζονται ακριβώς οι ίδιες νομικές ρυθμίσεις που ισχύουν για τα τέκνα διαζευγμένων γονέων. Κάθε γονέας υποχρεούται να συμβάλλει στα έξοδα διατροφής των ανηλίκων ή των εξαρτημένων ενήλικων παιδιών του, ανεξαρτήτως του αν το τέκνο γεννήθηκε σε γάμο ή στο πλαίσιο συμφώνου συμβίωσης. Εφόσον το παιδί διαμένει κυρίως με τον έναν γονέα, ο άλλος γονέας υποχρεούται να καταβάλλει διατροφή σε χρήμα, η οποία καθορίζεται βάσει των αναγκών του τέκνου και των οικονομικών δυνατοτήτων κάθε γονέα, σύμφωνα με τις γενικές διατάξεις του Αστικού Κώδικα περί διατροφής. Η ύπαρξη συμφώνου συμβίωσης ή η προέλευση του τέκνου από μη έγγαμη σχέση δεν επηρεάζει σε καμία περίπτωση την έκταση και το είδος της προστασίας που το παιδί απολαμβάνει ως δικαιούχος διατροφής. Το νομικό πλαίσιο προστατεύει ισότιμα όλα τα τέκνα, επιβεβαιώνοντας τη δέσμευση της ελληνικής έννομης τάξης στην αρχή της μη διάκρισης.

Νομική κατάσταση τέκνων σε σύμφωνο συμβίωσης ομόφυλων ζευγαριών

Στην περίπτωση ομόφυλων ζευγαριών που έχουν συνάψει σύμφωνο συμβίωσης, ανακύπτουν ιδιαίτερες νομικές προκλήσεις όσον αφορά τη γονική ιδιότητα. Για παράδειγμα, όταν δύο γυναίκες συνάψουν σύμφωνο συμβίωσης και μία εκ των δύο αποκτήσει τέκνο (μέσω τεχνητής γονιμοποίησης ή από προηγούμενη σχέση), η σύντροφος της βιολογικής μητέρας δεν αναγνωρίζεται αυτοδικαίως ως νομικός γονέας. Το τεκμήριο πατρότητας που ισχύει για τα ετερόφυλα ζευγάρια δεν εφαρμόζεται σε ομόφυλες σχέσεις, καθώς αναφέρεται μόνο σε άνδρα-σύντροφο.

Συνεπώς, το τέκνο θεωρείται νομικά μόνο παιδί της βιολογικής ή γενετήριας μητέρας. Ο μόνος τρόπος για να αποκτήσει η μη βιολογική σύντροφος γονική ιδιότητα είναι μέσω διαδικασίας υιοθεσίας του τέκνου. Ωστόσο, η υιοθεσία αυτή, κατά το ισχύον ελληνικό δίκαιο, δεν επιτρέπεται σε ζεύγη του ιδίου φύλου που έχουν συνάψει σύμφωνο συμβίωσης, δημιουργώντας ένα ουσιαστικό κενό νομικής προστασίας.

Εάν επιθυμείτε εξατομικευμένη νομική συμβουλή σχετικά με ζητήματα που αφορούν το σύμφωνο συμβίωσης και τα δικαιώματα των τέκνων, η ομάδα μας είναι στη διάθεσή σας. Επικοινωνήστε μαζί μας για άμεση και υπεύθυνη νομική υποστήριξη.